Categorie: Eerdere sprekers

Nooit eerder werden zoveel mensen zo oud als in de 21e eeuw. Dat werpt nieuwe vragen op. Vragen die lastig te beantwoorden zijn. Gangbare verhalen over ouder worden als ‘jong blijven’ kloppen niet. En het idee dat ouder worden weinig anders is dan verlies, blijkt ook te simpel. Wat betekent het dan wel om ouder te worden?

Lessen uit de oudheid
De vraag naar waarheid en betekenis van ouder worden werd al door Socrates gesteld. Filosofen in de oudheid gaven tegenstrijdige antwoorden. Deels zijn dat wijze lessen die nog steeds in de cultuur zijn opgenomen. Deels is deze culturele erfenis echter ballast, die we beter achter ons kunnen laten. In beide gevallen werpt een tijdreis naar de oudheid een frisse blik op wat het betekent om ouder worden in de huidige tijd.

Wie is Suzanne Biewinga
Suzanne Biewinga (1954) werkte vele jaren als ondersteuner en opleider van patiëntenorganisaties. Zij gaf leiding aan een hospice. Na haar werkende bestaan studeerde zij filosofie in Nijmegen.
Zij is bezig met een promotie als filosoof aan de Universiteit van Amsterdam. De lezing geeft alvast een inkijkje in haar onderzoek naar betekenisgeving van ouder worden in de eenentwintigste eeuw.

Op 28 september 2023 sprak Bert Keizer over het wereldbeeld van Plato (427 – 347 v.C.). Hij was de grootste van alle filosofen. Dat klinkt overdreven. Zo wordt Shakespeare ook vaak beschreven als de allergrootste dichter en schrijver. En voor allebei geldt: als je hem leest blijkt alle lofprijzing nog terecht ook.

Nietzsche sprak denigrerend over het christendom als ‘Plato voor sukkels’. We zagen dat Nietzsche daarin gedeeltelijk gelijk had. Plato is onder andere de filosoof die het vermoeden dat er meer is tussen Hemel en Aarde op indrukwekkende wijze heeft bevestigd. Hij is echter ook de eerste die dit vermoeden weer uit de lucht schoot.

De lezing werd verzorgd door Bert Keizer. Hij studeerde filosofie in Engeland en geneeskunde in Amsterdam. Van 1982 tot 2015 werkte hij als arts in Amsterdamse verpleeghuizen. Hij werkt nu bij het Expertisecentrum Euthanasie.

Keizer schreef meerdere boeken over filosofie en geneeskunde. Zijn laatste boek is Reis om de Dood – van As tot Ziel. Hij schreef columns voor Filosofie Magazine en Medisch Contact en dat doet hij nog steeds voor Trouw. Zijn Leven en werk van Ludwig Wittgenstein werd onlangs herdrukt in een herziene uitgave.

Jan Marten Visser (59) studeerde Wijsbegeerte en Informatica in Leiden. Na een carriëre in de financiële wereld als ICT-manager in de optie- en aandelenhandel en directielid besteedt hij nu weer veel aandacht aan de wijsbegeerte. Zijn interesse ligt bij huidige problemen van het kapitalisme en de wijze waarop het denken van de joodse filosoof Emmanuel Levinas daarbij tot hulp en inspiratie zou kunnen zijn. 

Levinas en de afgehaakte Nederlander:
Wat kan filosofie ons leren over onze huidige maatschappij?

Zijn beoog is ingedeeld in drie delen:

1. Introductie van de filosofie van Levinas en het centrale begrip De Ander.
2. Kritiek op de Westerse filosofische denkers.
3. Toepassing in de huidige maatschappij.

Recent is  een ‘Atlas van Afgehaakt Nederland’ verschenen. Onderzoek na onderzoek laat zien dat er een groeiende groep is die de eindjes niet meer aan elkaar geknoopt krijgt. Zien we de ander nog wel staan?

1. Jan Maarten opent met een anekdote uit zijn eigen leven. Een fietsongeluk waarbij de persoon die het veroorzaakte (zakenvrouw met mobiele telefoon in de hand, die hem afsnijdt), gewoon doorrijdt, zonder op of om te kijken. Hij haalt haar in en vraagt waarom ze niet even informeerde of alles goed was met hem. “Je stond toch gewoon weer op!”, was haar antwoord. Gevoeligheid voor het lijden van anderen is een voorwaarde voor het nemen van verantwoordelijkheid. (ethische raakbaarheid).

Fundamenteel in de opvattingen van Levinas is de verantwoordelijkheid voor de ander. Alleen al de aanwezigheid van een ander verandert de ruimte en de sfeer totaal. Maar de ander kunnen wij nooit volledig (leren) kennen. Hij/zij is a.h.w. God, het totaal onkenbare.

De blik van de ander en het appèl dat hij op ons doet geeft een oerervaring die fundamenteel is en die voor alle andere vormen van kennisopbouw gaat (zoals reflectie, deductie). Het appèl is er altijd ook wanneer er niets gezegd wordt. Het appèl: -je moet erop reageren; – je moet kiezen (negeren of handelen) ; -je moet de ethische vraag (help ik of help ik niet) beantwoorden. Behoudt je jouw zelfrespect of verlies je die?

2) In het westerse denken zitten elementen die de holocaust mogelijk gemaakt hebben. Men had geen antwoord op het Nationaal Socialisme.

Wat is er mis met de westerse wijsbegeerte? “Twintig eeuwen openbaringsreligie en wijsbegeerte hebben de Holocaust niet weten te voorkomen, zegt de volwassen Levinas: hij zoekt de oorzaak bovenal in het denken zelf.” Dat komt door de opvattingen over de kennisopbouw. Wat weet ik zeker?

De filosoof Husserl heef hier uitvoerig bij stil gestaan en kwam tot de conclusie dat alles ‘representatie’ is. Wij kennen de objectieve werkelijkheid niet en hebben slechts concepten, denkbeelden van alles wat ons omringd. In dit verband wordt de term: ‘ego-logie’ gebruikt. Alles komt uit jezelf voort. De mens ‘modelleert’.

De wetenschap is op zoek naar het algemene, het unieke is niet interessant. De kritiek van Levinas is dat wij het totaal andere nooit zullen kennen. Wat betreft het kwaad in de wereld stelt Levinas dat de voorwaarde voor alle geweld het depersonaliseren van de ander is. Het niet in de ogen willen zien. Een mens kan een mens niet doden! D.w.z. wanneer je de ander als persoon ziet, in de ogen kijkt, de ander ontmoet, direct raakt, dan kun je niet doden. Alleen wanneer er geen plaats is voor de ander, dan…

3) De ervaring van de ander, het appèl is er eerder dan de reflectie en traditionele kennisopbouw. Wij moeten terug naar de blik van de ander. Geraakt worden. Verantwoordelijk zijn. De Nederlander (iemand) haakt niet af, wanneer de ontmoeting authentiek is. Wanneer hij of zij gezien, gehoord, gerespecteerd wordt.

Vragen / opmerkingen:

N.a.v. Berend’s opmerkingen over de Ontsnapping (évasion): Levinas heeft het niet over een zogenaamd ‘psychologisch escapisme’, dat erin bestaat te vluchten voor de feitelijkheid of de realiteit. De ontsnapping is [ . . . ] de behoefte om uit zichzelf weg te trekken, dat wil zeggen, te breken met de meest radicale en onvermijdelijke ketening: het feit dat het ik zichzelf is. De ontsnapping aan het zijn, aan de ervaring van existentie waaraan niet te ontsnappen valt. Geketend aan zijn lichaam ziet de mens zich onmachtig om aan zichzelf te ontsnappen.

Voetnoten:

1. Exterioriteit: tot het Oneindige van het Andere, dat niet bevat wordt door mijn denken.
2. Emmanuel Levinas: “Over de ontsnapping voorafgegaan door enkele beschouwingen over het Hitlerisme” Inleiding Ruud Weiten. Vertaling Rico Sneller & Ruud Welten. Uitgeverij Ten Have, 2005.
3. Εγώ betekent “ik”; Λόγος betekent “woord, taal, rede”. filosofische systemen die het Ik definiëren en begrijpen tegen de achtergrond van zijn relatie tot zichzelf en tot de wereld.

Niemand dacht oorspronkelijker, speelser en scherper dan Ludwig Wittgenstein, en hij wist het. Van de kristallijnen helderheid in de Tractatus tot de alledaagse onoverzichtelijkheid van de Filosofische onderzoekingen blijft zijn denken één lange worsteling tegen de betovering van ons intellect door de schier eindeloze variatie van vermommingen waarin de taal de gedachte aan het oog onttrekt.

Bert Keizer (1947) is arts en filosoof. In 1994 verwierf hij landelijke bekendheid met de bestseller Het refrein is Hein – Leven en sterven in een verpleeghuis. Hij schreef de succesvolle boeken Waar blijft de ziel? (essay van de Maand van de Filosofie), Koud liggen (Boekenweek geschenk), Taal, de dwalende gids (over Wittgenstein), Welk een waagstuk is een brief (vertaling van Emily Dickinson) en Onverklaarbaar bewoond (over de hersenen). Keizer is columnist van Trouw en van Medisch Contact.

In 2000 publiceerde Bert Keizer Leven en werk van Ludwig Wittgenstein.

“Keizers enthousiasme spat van de pagina’s af. Hij slaagt erin iets van de grootsheid van Wittgenstein over te brengen, en ook van de vreugde die daaraan te beleven valt.” – Hans Achterhuis in de Volkskrant.

Marli Huijer was van 2015 tot 2017 Denker des Vaderlands. Zij is hoogleraar publieksfilosofie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en promoveerde op het late werk van Foucault met oa. ‘Geschiedenis van de seksualiteit’.
Van haar hand verscheen 2018 in de reeks ‘Nieuw Licht‘ het filosofisch essay ‘Beminnen’ waarin ze schrijft: “Seksuele vrijheid gaat niet over het uitspreken van seksuele identiteiten, maar over de vrijheid tot het doen van liefde. Sinds de seksuele revolutie van de jaren zestig zijn er heel wat taboes doorbroken. Met de acceptatie van het homo-huwelijk lijkt de revolutie voltooid. Maar hebben we hiermee werkelijk aan vrijheid gewonnen? In plaats van seksuele vrijheid heeft deze ontwikkeling ons een dwang tot bekennen opgeleverd. Onophoudelijk vertellen we of we homo, hetero, poly-amoureus, happy single, of monogaam zijn. Mensen en culturen die er anders over denken, willen we bekeren tot onze “vrijheid”. Marli Huijer pleit in haar essay voor een nieuwe seksuele revolutie.

Marli Huijer hield een lezing van ongeveer een uur. Na een korte pauze beantwoordde Marli vragen uit de zaal.

De eerste 60 aanmelders voor deze lezing kregen de pocketuitgave van haar essay ‘Beminnen’ gratis.

Wie is Corrie Haverkort?
Corrie Haverkort is filosoof en beeldend kunstenaar. Zij  verzorgt filosofielezingen, trainingen en opleidingstrajecten voor professionals  b.v. pedagogen, psychologen, juristen en mediators. Haar filosofische onderwerpen gaan altijd over de vraag naar zin en betekenis in het leven en de rol van rechtvaardigheid in deze. Hoe kun je op een goede manier samenleven en hoe kun je rechtvaardig handelen niet alleen omschrijven maar vooral toepassen. Het gaat steeds om de vraag: hoe doe je recht aan elkaar?

Inhoud van de lezing
Een van de heftigste emoties bij het samenleven met anderen, denk aan familie, vrienden, buren, stad- of dorpsgenoten, is woede. Als we verontwaardigd of woedend zijn, gaat het altijd over recht en onrecht. Over iets waarvan we zeker weten dat het niet klopt, niet rechtvaardig is. Vergelding ligt op de loer. Er moet immers recht gedaan worden. Maar wat is recht doen aan elkaar eigenlijk? Kunnen we wel op een rechtvaardige manier met elkaar samenleven? En wat moeten we dan met al die heftige emoties zoals woede, angst en haat?

Tijdens de lezing wordt de cognitieve betekenis van emoties belicht en het begrip ‘transitiewoede’ van Martha Nussbaum wordt besproken. Zij bouwt haar denken over emoties op aan de hand van het werk van Rawls en Kant. Ook hun denken wordt in de lezing meegenomen. De vraag hoe we ons kunnen verhouden tot verschillen en ongelijkheden staat centraal. Vooral als belangen sterk uiteen lopen is het moeilijk emoties om te zetten in redelijk handelen.

Hans Achterhuis begon in de jaren ‘90 aan een ontdekkingsreis naar de veelheid van utopische gebieden en thema’s die de westerse cultuur heeft voortgebracht. Dat resulteerde in boeken als ‘De erfenis van de utopie’ ( 1998) en ‘De utopie van de vrije markt’ (2010). Hans Achterhuis schrijft in zijn laatste boek ‘Koning van Utopia’ (2016): “De tijdsgeest is veranderd. Ik wil er geen misverstand over laten bestaan dat de grote utopie van een totaal andere samenleving voor mij nog steeds uit den boze is. Maar zonder kleine utopische experimenten en ideeën dreigt de kapitalistische utopie ons te verlammen. Dat ik voor deze mini-utopieën nu juist inspiratie vind bij Thomas More, is voor mij een van de grootste verrassingen van mijn hernieuwde zoektocht door Utopia. Het is de hoogste tijd dat we op zoek gaan naar alternatieven voor de desastreuze ‘utopie van de vrije markt. Daarbij kan Utopia van Thomas More ons goede diensten bewijzen, maar we moeten dat ‘oerboek’ uit 1516 dan wel met nieuwe ogen bekijken. Door de eeuwen heen is de tekst opgevat als een serieuze blauwdruk van een ideale samenleving, maar gaat geheel in tegen Mores bedoeling. More schreef Utopia nu juist als een boek vol spot, maatschappijkritiek, ironie en zotternij. Intussen bevat Utopia wel degelijk bruikbare suggesties voor verbeteringen van wantoestanden in de rechtspraak, scheefgegroeide machtsstructuren en onrechtvaardige economische verhoudingen. Als het ons lukt om juist die suggesties ernstig op te vatten, dan kunnen we daar nu nog ons voordeel mee doen. Zo kan Utopia, een boek dat 500 jaar oud is, ons helpen om in het hier en nu nieuwe inspirerende idealen te formuleren.”

Hans Achterhuis ging aan de hand van een aantal mini-utopieën in op de vraag welke utopische doelen en ideeën kunnen we nu formuleren om bestaande maatschappelijke en ecologische praktijken zodanig ten goede te veranderen dat ze over een paar decennia vanzelfsprekend zullen zijn? Hans ging ook in op de provinciale verkiezingen van 20 maart en de relatie van de politiek tot grote (al dan niet utopische) verhalen.

Op 18 februari was Matthijs Schouten bij ons te gast. Hij hield een inleiding over Boeddhisme en natuur.

Van wie is de natuur nou eigenlijk?

Vanaf de jaren zeventig van de vorige eeuw, de tijd waarin we ons ervan bewust werden hoe ver de invloed van de mens op de natuur kan reiken, is de houding die de mens naar de natuur inneemt een belangrijk thema van onderzoek geworden. Milieufilosofen brachten het begrip grondhouding naar voren. In een grondhouding ligt besloten hoe we onszelf in relatie tot de natuur zien en hoe we vinden dat we met de natuur dienen om te gaan. Vinden we dat de over de natuur moeten heersen? Dat we eigenaar van de natuur zijn? Of rentmeester? Of een partner? Grondhoudingen verschillen tussen mensen onderling en ook tussen culturen en religies. De lezing gaat in op verschillende typen grondhoudingen en onderzoekt de relatie tussen een grondhouding en de dagelijkse handelingspraktijk.

Matthijs Schouten (1952) studeerde biologie, Keltische taal- en letterkunde, vergelijkende godsdienstwetenschappen en oosterse filosofie. Hij is sedert 1992 verbonden aan Staatsbosbeheer. Bovendien is hij bijzonder hoogleraar in Natuur- en Landschapsbescherming aan de universiteiten van Cork en Galway (Ierland) en bijzonder hoogleraar in de Ecologie en filosofie van het Natuurherstel aan de Wageningen Universiteit. Sinds zijn studietijd heeft hij zich verdiept in de rol die natuur speelt in het menselijk denken en hij publiceerde hierover onder meer het boek Spiegel van de natuur; het natuurbeeld in cultuurhistorisch perspectief. Hij is ook boeddhistisch meditatieleraar.

Datum: zondag 18 februari 2018
Tijd: 15:00 – 17:00 uur
Adres: Het Koelhuis – Coenensparkstraat 1 – 7202 AN Zutphen
Entree: 12,50 per persoon

Het Filosofiecafé Zutphen wordt georganiseerd door Martin Olden. Henk Vonk, Henk van Heun en Wouter van den Wall Bake.

Op 26 november 2017 was Douwe Draaisma de inleider van de middag. Hij sprak over tijd en herinnering: een kleine filosofie van het geheugen.

Iedere herinnering sluit een contact tussen twee polen in de tijd. Door de herinnering verschijnt iets van het persoonlijke verleden in het heden, maar omgekeerd komt ook iets van het heden in de herinnering terecht. Ligt ons verleden wel zo vast, als onze herinneringen een leven lang vatbaar blijven voor revisie? Douwe Draaisma filosofeert over een regel van Marten Toonder: ‘Iets wat in de jeugd gebeurd is, is dikwijls het gevolg van een voorval op oudere leeftijd.’ 

Douwe Draaisma is internationaal bekend om de boeken die hij heeft geschreven met thema’s die direct onze persoonlijke beleving raken. Zijn prachtige ‘Waarom gaat de tijd sneller als je ouder wordt’ is in meer dan twintig talen verkrijgbaar. Ook zijn ‘Vergeetboek’ en ‘Heimweefabriek’ zijn in meerdere talen verschenen.

Douwe Draaisma studeerde psychologie en filosofie aan de universiteit van Groningen. Hij promoveerde bij Piet Vroon. Sinds 2010 is hij professor in de Geschiedenis van de Psychologie in Groningen en bekleedt hij daar de Heymans-leerstoel.

Datum: zondag 27 november 2017
Tijd: 15:00 – 17:00
Adres: Het Koelhuis
Entree: 12,50 per persoon

Het Filosofiecafe Zutphen wordt georganiseerd door Martin Olden. Henk Vonk, Henk van Heun en Wouter van den Wall Bake

Op zondag 24 september was Ype de Boer te gast bij het Filosofiecafé.
In Zutphen hield hij de eerste publieke bespreking van zijn boek ‘Murakami en het gespleten leven’, dat een dag later officieel verscheen.

Wat kunnen filosofie en literatuur voor elkaar betekenen? We zijn allemaal wel eens geraakt door een mooi verhaal, maar wat betekent het om die ervaring (filosofisch) toe te eigenen en uit te werken?

In zijn boek ‘Murakami en het gespleten leven’, laat filosoof Ype de Boer zien dat de absurde en fantasierijke verhalen van de wereldberoemde Japanse schrijver Haruki Murakami ons iets kunnen leren over een fundamentele gespletenheid in het menselijk bestaan. Zijn originele bespreking van Murakami’s alledaagse helden, magische figuren en droomachtige sferen nodigt uit om Murakami’s fictie op het eigen leven te betrekken, en werpt nieuw licht op thema’s als identiteit, verantwoordelijkheid, zelfkennis, verbeelding, liefde, vrijheid en lot. Aan de hand van algemene vragen en concrete voorbeelden uit Murakami’s oeuvre verkent De Boer zondag 24 september met u de relatie tussen filosofie en literatuur.

Ype de Boer (1989) is geïnteresseerd in de verwantschap tussen filosofie en leven en onderzoekt de raakvlakken van filosofie met literatuur, kunst en geschiedenis. Hij vertaalde enkele filosofische werken, schreef bij Oswald Spenglers ‘De ondergang van het Avondland’ een leeswijzer (verschijnt 10 okt) en promoveerde aan de VU op het werk van de filosoof Giorgio Agamben.
Zijn masterscriptie over het kwaad in Dostojevski en Burgess werd genomineerd voor de Geert Grote Pen 2013. Murakami en het gespleten leven is zijn filosofisch debuut.

Datum:  zondag 24 september 2017
Tijd:  15:00 – 17:00 uur
Adres: Het Koelhuis – Coenensparkstraat 1 – 7202 AN Zutphen
Entree: 12,50 per persoon

Het Filosofiecafe Zutphen wordt georganiseerd door Martin Olden. Henk Vonk, Henk van Heun en Wouter van den Wall Bake.

Op zondag 21 mei 2017 hield filosoof en schrijver Rikus Koops een inleiding over dit onderwerp.

Koops is vooral bekend van zijn hertaling in het Nederlands van Spinoza’s ‘Korte Verhandeling’, een voorstudie van ‘De Ethica’. Koops betoogt in zijn inleiding dat ‘de vrije wil’ wellicht de belangrijkste denkfout is die ons belet de wereld te beschouwen zoals die werkelijk is. En die kwestie is volgens Koops helemaal niet academisch of theoretisch. Het bepaalt in hoge mate de manier waarop wij in ons dagelijks leven naar de wereld kijken en onszelf en onze medemens beoordelen.

Koops zal als een echte ‘Spinozist’ de oorzaken en gevolgen van deze denkfout bespreken. Maar hij zal bovendien ‘aantonen’ dat juist het ontkennen van de vrije wil logisch is en bovenal grote voordelen biedt!

Datum: zondag 21 mei 2017
Tijd: 15:00 – 17:00 uur
Adres: Het Koelhuis Zutphen

Filosofiecafé Zutphen presenteerde op zondag 19 februari 2017een  filosofische verhandeling van Paul Scheffer over een van de meest urgente politieke thema’s van deze tijd: de vrijheid van de grens.

Onder deze titel schreef de bekende filosoof en publicist Paul Scheffer met de nodige filosofische distantie een essay waarin wordt betoogd dat een open samenleving alleen kan bestaan door enige ruimtelijke afbakening. 
In politiek perspectief signaleert Scheffer een beweging dat wanneer de weldenkende goegemeente geen woorden meer heeft om grenzen vorm te geven, vroeg of laat het moment komt dat mensen met een autoritaire inslag die grenzen gaan trekken. Scheffer neemt ons mee om voorbij onze ‘morele verlegenheid’ zelf op zoek te gaan naar een antwoord op hoeveel begrenzing een beschaving nodig heeft die democratie en mensenrechten wil bevorderen. 

Datum: zondag 19 februari 2017
Tijd: 15:00 – 17:00 uur
Adres: Het Koelhuis Zutphen
Entree: 12,50 per persoon

Op zondag 27 november was filosofe en schrijfster Désanne van Brederode te gast bij het Filosofiecafé. Zij hield een lezing met als titel ‘Wankelmoed en Verliezerskunst’.

Hoe gaan we met de twijfel in ons leven om? Nodigt dat uit tot nieuwe vragen? Verliezerskunst is de kunst om ‘Verlies’ in het leven te integreren. Dat kost tijd en veel denken, veel filosofisch bezig zijn.

 Désanne van Brederode is een veel gevraagd spreekster. Zij is regelmatig gast in televisieprogramma’s. Als geen ander is zij in staat persoonlijke problematiek te plaatsen in een filosofisch perspectief. In haar lezingen is de praktijk van het dagelijks bestaan uitgangspunt voor de filosofie-beoefening. Zij schreef romans zoals:  ‘Ave Verum Corpus’,’Mensen met een Hobby’, ‘Hart in Hart’, ‘Door mijn  Schuld’ en essays over schuld, vriendschap, seksualiteit, religie.

De bijeenkomst zal plaats vinden in de bovenste verdieping van de Wijnhuistoren.
Locatie: Groenmarkt 40, 7201 HZ, Zutphen.
Entree: € 12,50.  De bijeenkomst begint om 15.00 uur.

Deze keer besprak Marijn Parmentier in het Filosofiecafé het onderwerp Filosofie en Geschiedenis.

Een interessant en actueel onderwerp, want wie bepaalt eigenlijk wat ‘onze’ geschiedenis is. In kranten en op televisie woedt een levendige discussie over ‘onze’ geschiedenis. Moeten wij trots zijn op de helden van onze vaderlandse geschiedenis of het boetekleed aantrekken voor alles wat in het Nederlandse verleden verkeerd is geweest? De strijd om de Nederlandse geschiedenis-canon is nog altijd niet afgelopen.
Hoe bepalen we eigenlijk welke gebeurtenissen uit het verleden tot onze geschiedenis worden? En waarom vertellen we de historische verhalen die we vertellen? Wie heeft er eigenlijk baat bij die canon? Wie met een filosofische bril naar de geschiedenis gaat kijken komt er achter dat deze fascinerende en explosieve materie veel ingewikkelder is dan gedacht.

Marijn Parmentier (1988) studeerde filosofie in Nijmegen (cum laude) en geschiedenis in Groningen (summa cum laude). Als historicus studeerde hij af op een onderzoek naar Hannah Arendts boek over Adolf Eichmann, als filosoof op een onderzoek naar ‘het oordeel van de geschiedenis’. Sinds 2015 is hij docent filosofie op een middelbare school.

De bijeenkomst van 25 september vond plaats in de bovenste verdieping van de Wijnhuistoren, Groenmarkt 40, 7201 HZ, Zutphen.  Entree: € 12,50, aanvang: 15.00 uur.

Gastinleider was deze keer Rob Riemen. Hij behandelde het belang van kunst voor de geestelijke ontwikkeling van de mens.

Rob Riemen is directeur van het Nexus Instituut (https://www.nexus-instituut.nl/), dat hij in 1994 oprichtte. Het is een culturele denktank die het Europese cultuurgoed hoog in het vaandel heeft staan. Gastsprekers van het Nexus Instituut waren onder meer de filosofen Georg Steiner, Slavoi Zizek, Rüdiger Safranski, Fernando Savater.

Rob Riemen is de schrijver van ‘Adel van de Geest, een vergeten ideaal’. Hij heeft het over een onafhankelijke waarachtige levenshouding die te verkrijgen is vanuit een brede kennis van (Europese) cultuur. Literatuur bijvoorbeeld is complementair aan wetenschap. Met de (politieke) wetenschap leer je de feiten en jaartallen kennen. Maar als je echt wilt begrijpen wat het fascisme is, moet je de roman Doktor Faustus van Thomas Mann lezen.

De bijeenkomst vond plaats in de bovenste verdieping van de Wijnhuistoren, Groenmarkt 40, 7201 HZ, Zutphen. Entree: € 12,50. Aanvang 15.00 uur.

Op 21 februari 2016 was professor Jos de Mul de inleider van de middag
Jos hield een inleiding over zijn boek  ‘De Domesticatie van het Noodlot’. Daarna was er discussie.

Al eeuwen gebruiken mensen de techniek om het noodlot uit hun bestaan te bannen, maar tevergeefs. Naarmate de westerse cultuur niet meer gelooft in de christelijke hemel, moet met behulp van de techniek hier en nu het paradijs gerealiseerd worden. We ondervinden dan ook veel gemak van de techniek. En we kunnen ziektes bestrijden met geavanceerde technologische instrumenten en zo de dood van ons wegschuiven. Maar er blijft een onverbiddelijke tegenstelling tussen de hoop op een steeds beter functioneren van de laatste technologische ontwikkelingen en het genadeloze noodlot, zoals beschreven in de Griekse tragedies.

Datum: 21 februari 2016 van 15.00 tot 17.00 uur
Locatie: Dat Bolwerck, Zaadmarkt 112, 7201 DE Zutphen
Entree: € 12,50

Op zondag 22 november 2014 was de filosoof Jan Bor bereid gevonden om een inleiding te houden over het thema: ‘Wat is wijsheid?

Jan Bor hield een praatje met als thema: ‘Wat is wijsheid?’ Voor Jan Bor is wijsheid iets waarnaar gestreefd kan worden. Maar we kunnen niet zeggen wat het is. Jan Bor studeerde filosofie. Omdat hij de westerse filosofie te theoretisch vond, heeft hij zich daarna intensief met Zen bezig gehouden. In de meditatie kwam hij erachter dat de belangrijkste vragen niet met woorden te beantwoorden zijn. Denk aan ‘wie ben ik?’ en ‘Wat is de zin van het bestaan?’ Na zijn langdurige kennismaking met Zen is Jan Bor weer teruggekeerd naar de westerse filosofie. En dat leidde tot een aantal boeken. Hij was redacteur van het prachtige geïllustreerde filosofieboek: ‘De Verbeelding van het denken’: een prima naslagwerk voor oosterse en westerse filosofie. Andere publicaties van Jan Bor zijn ‘Wat is Wijsheid?’ en ‘Mondriaan filosoof.’

Locatie: Dat Bolwerck, Zaadmarkt 112, 7201 DE Zutphen
Entree: € 12,50, aanvang: 15.00 uur

De vraag naar de aard van de mens is actueler dan ooit. Op 27 september 2015 is Ype de Boer, promovendus aan de VU, in het Filosofiecafé op deze vraag ingegaan.

Verlichtingsidealen van menselijke autonomie, individualiteit en rationaliteit volstaan niet meer om de mens te begrijpen. Tegen de horizon van de tweede wereldoorlog, de opkomst van media, techniek en multiculturalisme heeft de opvatting van de mens als autonoom en rationeel individu in de twintigste-eeuwse filosofie plaats gemaakt voor het inzicht dat de mens, nog meer dan door evolutie, ten diepste bepaald wordt door cultuur, taal en (persoonlijke) geschiedenis. Maar wat heeft deze overgang voor consequenties voor ons zelfbeeld? Wat zeggen we eigenlijk als we zeggen dat de mens door dergelijke externe factoren bepaald wordt?  We bespreken drie momenten: het moderne mensbegrip bij Kant, de overgang naar een hedendaags mensbegrip aan de hand van Freud en we eindigen met het mensbegrip van de spraakmakende en nog levende filosoof Agamben.

De Boer was genomineerd voor de Geert Grote Pen 2013 met zijn scriptie over het kwaad in literatuur. Na zijn afstuderen (cum laude) was hij twee jaar docent filosofie aan de VU, waar hij nu promoveert op de filosofie van Agamben. Momenteel geeft hij colleges aan de Vrije Academie, School of Life en HOVO over levenskunst en hedendaagse filosofie. Sinds 2014 vertaalt hij filosofische werken, en mei dit jaar is zijn eerste vertaling van een werk van Agamben uitgekomen, Profanaties. Als redacteur van Parrèsia zet hij zich in voor de verspreiding van kritische filosofie en literatuur.

Datum: zondag 27 september 2015
Locatie: Wijnhuistoren, Groenmarkt 40, 7201 HZ Zutphen
Entree: € 10,-
Aanvang: 15.00 uur

Op 15 februari 2015 komt filosoof Stine Jensen, bekend van diverse boeken en TV, een inleiding houden over een belangrijk filosofisch onderwerp: vriendschap. Jensen onderzoekt de waarde van intimiteit in tijden van facebook, GeenStijl en Wikileaks. Toch is het onderwerp al zo oud als de filosofie zelf. Zo worden er verschillende vormen van vriendschap onderscheiden in de filosofie: vrienden om mee te genieten, nuttige vrienden en echte vrienden. Deze laatste vorm van vriendschap is volgens Plato en Aristoteles gebaseerd op de ontdekking van gelijkheid en de uitwisseling van ideeën. Het verlangen naar deze echte vriendschap is inspiratie voor menig filosoof, poëet en verhalenverteller. Toch komt echte vriendschap in het dagelijks leven maar moeizaam tot stand. Hij is uniek, vergt inspanning en aandacht en maakt daarom het leven de moeite waard.

Op zondag 14 september 2014 was Prof. Joep Dohmen onze gast in het filosofiecafé. Dohmen is hoogleraar Wijsgerige en Praktijkgerichte Ethiek aan de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht. Hij is bekend van zijn boeken over levenskunst. Levenskunst is volgens hem werken aan je eigen autonomie. Voor hem is vrijheid een belangrijk thema in het leven van de moderne mens omdat velen niet weten hoe met die vrijheid om te gaan. Wat blijft er bijvoorbeeld over van een zinvol bestaan als men de pensioengerechtigde leeftijd heeft behaald en het werk is weggevallen?

Nu de kerken leeglopen, God uit Jorwerd en grotere steden is verdwenen, sociale netwerken als families uit elkaar vallen, zijn wij vrij van de oude verbanden. Daardoor worden we min of meer gedwongen als individu de zin van ons leven zelf te vinden. Dat hebben we niet geleerd. De vrijheid blijkt even vaak een last als een lust, zegt Dohmen. De levenskunst biedt ons nieuwe inzichten om te leren zelf vrij te zijn en het eigen leven op een zinvolle manier vorm te geven.